Bij gelegenheid van de Synode voor de Amazone publiceren we enkele fragmenten uit toespraken van de laatste drie pausen over de ecologie en bescherming van het "gemeenschappelijke huis", een van de belangrijkste thema's van de buitengewone vergadering van bisschoppen die op 6 oktober werd geopend. Van Redemptor Hominis tot Laudato Si’; uit de toespraak tot de Bondsdag: de blik van de kerk op klimaatverandering, op de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen en op ontwikkelingsmodellen: 'een uitdaging van de beschaving' die in de kern gaat over de waardigheid van mens en 'de betekenis van ons aardse verblijf'.

"De hedendaagse mens wordt kennelijk steeds meer bedreigd door wat hij zelf voortbrengt: door de resultaten van zijn handenarbeid en nog meer door die van zijn geestesarbeid en van zijn wilsbeschikkingen. Dat moet de vraag doen oprijzen: waarom keert deze macht zich tegen de mens? Hij kreeg deze macht vanaf het begin en ze moest hem de aarde doen beheersen. Direct gebruik en verbruik van de natuurlijke omgeving schijnen de mens vaak blind te maken voor haar andere betekenissen. De Schepper daarentegen wilde, dat de mens in gemeenschap leefde met de natuur, als haar 'meester', haar verstandige en nobele 'beschermer', en niet als haar niets ontziende 'uitbuiter' en 'verwoester'."
Uit de Encycliek van Johannes Paulus II, Redemptor Hominis (1979) [De Verlosser van de mensen - vertaling RKDocumenten.nl]

"Het morele karakter van de ontwikkeling kan ook niet afzien van de eerbied voor de wezens die de zichtbare natuur vormen, welke de Grieken, zinspelend juist op de orde die haar kenmerkt, de 'kosmos' noemden.
Men kan niet ongestraft naar willekeur gebruik maken van de verschillende soorten wezens, levende of levenloze dieren, planten, natuurlijke elementen zoals men wil, volgens de eigen economische eisen. Men dient integendeel rekening te houden met de natuur van elk en met het onderlinge verband in een geordend systeem, dat juist de 'kosmos' is."
Uit de Encycliek van Johannes Paulus II, Sollicitudo Rei Socialis (1987) [De ontwikkeling van de mens en de samenleving - vertaling RKDocumenten.nl]



"In onze tijd groeit het besef dat wereldvrede niet alleen wordt bedreigd door de wapenwedloop, regionale conflicten en door voortdurend onrecht onder volkeren en naties, maar ook door een gebrek aan respect voor de natuur, door plundering van natuurlijke hulpbronnen en door een geleidelijke achteruitgang van de kwaliteit van leven. Geconfronteerd met de wijdverbreide vernietiging van het milieu beginnen mensen overal te begrijpen dat we de goederen van de aarde niet kunnen blijven gebruiken zoals we in het verleden hebben gedaan. Zowel het publiek in het algemeen als de politieke leiders maken zich zorgen over dit probleem, en experts uit een breed scala van disciplines bestuderen de oorzaken ervan. Bovendien begint een nieuw ecologisch bewustzijn te ontstaan dat, in plaats van het te bagatelliseren, aangemoedigd zou moeten worden zodat het zich kan ontwikkelen tot concrete programma's en initiatieven."
Uit de boodschap van Johannes Paulus II bij gelegenheid van de 23ste Wereld-vredesdag (1990)

"Aan het wortel van de redeloze vernietiging van het natuurlijke milieu ligt een antropologische dwaling, die helaas zeer verbreid is in onze tijd. De mens die zijn vermogen ontdekt om met zijn eigen arbeid de wereld te veranderen en in zekere zin te scheppen, vergeet dat dit steeds gebeurt op basis van de eerste oorspronkelijke schenking van de dingen door God. Hij denkt naar willekeur te kunnen beschikken over de aarde en haar zonder voorbehoud te kunnen onderwerpen aan zijn eigen wil, alsof hij geen eigen vorm had en geen eerdere bestemming die God haar gegeven heeft en die de mens kan ontwikkelen maar niet moet verraden. In plaats van zijn rol van medewerker van God in het scheppingswerk te vervullen, stelt de mens zich in Gods plaats en zo roept hij tenslotte de opstand van de natuur op, die door hem meer getiranniseerd wordt dan bestuurd.
Het gaat er inderdaad niet om alleen het overtollige te geven, maar om gehele volken die uitgesloten of gemarginaliseerd zijn, te helpen om binnen te treden in de kring van de economische en menselijke ontwikkeling. Dit zal niet mogelijk zijn door alleen uit het overtollige te putten, dat onze wereld overvloedig produceert, maar vooral door een verandering van de levensstijlen, van de productie- en consumptiemodellen, van de structuren van gevestigde macht die nu de maatschappijen beheersen."
Uit de Encycliek van Johannes Paulus II, Centesimus Annus (1991) [Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de encycliek Rerum Novarum - vertaling RKDocumenten.nl]

"Het veroveren en exploiteren van hulpbronnen is overheersend en invasief geworden, en het heeft vandaag zelfs het punt bereikt dat het gastvrije aspect van het milieu wordt bedreigd: het milieu gezien als 'hulpbron' riskeert het milieu als 'ons thuis' te bedreigen. Vanwege de door onze technologie beschikbaar gestelde krachtige middelen waarmee we de aarde bewerken lijkt het er soms op dat de balans tussen mens en milieu een kritiek punt heeft bereikt."
Uit de boodschap van Johannes Paulus II tot de deelnemers aan de conferentie over milieu en gezondheid, 24 maart 1997

"We moeten daarom de 'ecologische bekering' die de mensheid in de afgelopen decennia gevoeliger heeft gemaakt voor de catastrofe waarnaar ze op weg is aanmoedigen en ondersteunen. De mens is niet langer de 'rentmeester' van de Schepper, maar een autonome despoot die eindelijk begint te begrijpen dat hij moet stoppen aan de rand van de afgrond.
Het gaat dus niet alleen om een 'fysieke' ecologie die de leefomgeving van de verschillende levende wezens beschermt, maar ook om een 'menselijke' ecologie die het bestaan van alle schepsels waardiger maakt door de bescherming van het fundamentele welzijn van het leven in al zijn verschijningen en door voor toekomstige generaties een omgeving voor te bereiden die meer in overeenstemming is met het plan van de Schepper."
Uit de audiëntie van Johannes Paulus II, 17 januari 2001



"Hoe zouden we bij de belangrijkste kwesties niet kunnen denken aan die miljoenen mensen, met name vrouwen en kinderen, die gebrek hebben aan water, voedsel of onderdak? Het schandaal van de honger, dat steeds erger wordt, is onaanvaardbaar in een wereld die de goederen, de kennis en de beschikbare middelen bezit om het te beëindigen. Het dwingt ons om onze manier van leven te veranderen, het herinnert ons aan de dringende noodzaak om de structurele oorzaken van het wereldwijde economische disfunctioneren te elimineren en om groeimodellen te corrigeren die niet in staat blijken tot respect voor de omgeving en voor een integrale menselijke ontwikkeling, nu en in de toekomst."
Uit de toespraak van Benedictus XVI tot het Corps Diplomatique, 8 januari 2007

"Het thema van ontwikkeling is vandaag de dag sterk gebonden aan de verplichtingen die voortkomen uit de relatie van de mens met het natuurlijke milieu. Het milieu is een gave van God aan alle mensen. De omgang ermee vormt voor ons een verantwoordelijkheid jegens de armen, de toekomstige generaties en de gehele mensheid. Als de natuur, en bovenal de mens, als product van toeval of evolutionair determinisme wordt beschouwd, wordt het verantwoordelijkheidsgevoel van het geweten zwakker.
De gedragspatronen volgens welke de mens het milieu behandelt beïnvloeden de gedragspatronen volgens welke hij zichzelf behandelt en omgekeerd. Dat daagt de huidige samenleving ertoe uit ernstig na te denken over haar levensstijl, die in veel delen van de wereld neigt tot hedonisme en consumentisme en onverschillig staat tegenover de daaruit voortvloeiende schade."
Uit de Encycliek van Benedictus XVI Caritas in veritate (2009)

"De betekenis van de ecologie is intussen onbetwist. Wij moeten naar de taal van de natuur luisteren en overeenkomstig antwoorden. Ik wil het echter uitdrukkelijk nog over een punt hebben dat naar mijn idee nog altijd buiten beschouwing wordt gelaten: er is ook een ecologie van de mens. Ook de mens heeft een natuur die men moet eerbiedigen en niet naar believen kan manipuleren. De mens is niet alleen maar een zichzelf makende vrijheid. De mens maakt zichzelf niet. Hij is geest en wil, maar hij is ook natuur; en zijn wil is pas juist, wanneer hij acht slaat op de natuur, ernaar luistert en zichzelf aanvaardt als degene die hij is, en die zichzelf niet heeft gemaakt. Juist zo en alleen maar zo wordt ware menselijke vrijheid verwezenlijkt."
Uit de toespraak van Benedictus XVI tot de vergadering van de Duitse Bondsdag, 22 september 2011 [Het luisterend hart - reflecties op de onderbouwing van het recht - vertaling RKDocumenten.nl]

"Terwijl de inkomsten van weinigen exponentieel groeien, raken die van de meerderheid steeds verder verwijderd van het welzijn van deze gelukkige minderheid. Deze onevenwichtigheid komt voort uit ideologieën die de absolute autonomie van de markten en de financiële speculatie verdedigen. Daarom ontkennen zij het recht op controle van de staten, die de taak hebben te waken over het algemeen welzijn. Er vestigt zich een nieuwe onzichtbare, soms virtuele tirannie, die op een eenzijdige en onverbiddelijke wijze haar wetten en regels oplegt.
In dit systeem dat ernaar neigt om alles op te slokken met het doel de winsten te vergroten, blijft alles wat broos is, zoals het milieu, weerloos ten overstaan van de belangen van de vergoddelijkte markt, die in een absolute regel zijn veranderd.
Dit maakt een evangelisatie noodzakelijk die de nieuwe manieren om een relatie aan te gaan met God, met de anderen en met de omgeving verlicht en de fundamentele waarden wakker roept."
Uit de apostolische exhortatie van Franciscus, Evangelii Gaudium (2013)

"Als 'de uiterlijke woestijnen zich in de wereld vermenigvuldigen omdat de innerlijke woestijnen zo uitgestrekt zijn geworden', vormt de ecologische crisis een oproep tot een diepgaande innerlijke bekering. Wij moeten echter ook erkennen dat enige geëngageerde en biddende christenen onder het voorwendsel van realisme en pragmatisme vaak spotten met de zorgen over het milieu. Anderen zijn passief, zij besluiten niet hun gewoonten te veranderen en worden inconsequent. Het ontbreekt hun dus aan ecologische bekering, die impliceert dat zij alle gevolgen van de ontmoeting met Jezus in hun relatie met de hen omringende wereld tot bloei laten komen. De roeping behoeders van Gods werk te zijn, praktisch handen en voeten te geven, vormt een wezenlijk onderdeel van een deugdzaam bestaan. Het is niet iets vrijblijvends en evenmin een secundair aspect van de christelijke ervaring.
Wij moeten ons realiseren dat ook onze eigen waardigheid op het spel staat. Wij zijn de eerste belanghebbenden om een planeet door te geven die bewoonbaar is voor de mensheid die na ons zal komen. Het is een opdracht voor onszelf, omdat dit verwijst naar de betekenis van onze eigen levensweg op deze aarde."
Uit de Encycliek van Franciscus, Laudato si’ (2015)

"Het probleem van klimaatverandering houdt verband met ethische kwesties, billijkheid en sociale rechtvaardigheid. De huidige situatie van aantasting van het milieu is gekoppeld aan de menselijke, ethische en sociale aantasting die we elke dag ervaren. En dit dwingt ons na te denken over de betekenis van onze modellen van consumptie en productie, en de processen van opvoeding en bewustzijn, om ze consistent te maken met de menselijke waardigheid. We staan voor een 'uitdaging van de beschaving' ten gunste van het algemeen belang. Dit is duidelijk, net zoals het duidelijk is dat we een veelheid aan oplossingen hebben die binnen ieders bereik liggen, als we maar op persoonlijk en sociaal niveau een levensstijl aannemen die eerlijkheid, moed en verantwoordelijkheid veronderstelt."
Uit de video boodschap van Franciscus aan de deelnemers van de UN Climate Action Summit, 23 september 2019