Het christelijke voorstel als avontuur van het leven

Het in gemeenschap beleefde geloof is het fundament van de authentieke bevrijding van de mens. Ontstaan in Milaan in de jaren vijftig, is de Beweging vandaag de dag verspreid over negentig landen.

Gemeenschap en Bevrijding is in wezen een voorstel voor een opvoeding in het christelijk geloof. Een opvoeding die niet ophoudt bij het bereiken van een bepaalde leeftijd, maar altijd doorgaat, omdat ze zich steeds vernieuwt en verdiept. Zoals dat gebeurt met het Evangelie, dat, ook al hoor je het duizend keer, steeds nieuwe aspecten laat zien. Zoals dat gebeurt in de ervaring van de liefde tussen mensen, met kunstwerken en zelfs in het simpele leven van alledag. De zoektocht naar het ware, het schone, naar de gerechtigheid en naar het geluk, eindigt nooit. En zo is het christendom: een avontuur van het leven, geen ‘voorbereiding’ op het leven.



Het christelijke feit
Waaruit en waarom ontstaat een ervaring als die van CL?
Dit is wat don Giussani hier in 2004 over schrijft aan Johannes Paulus II: ‘Niet alleen heb ik nooit de bedoeling gehad iets te ‘stichten’, maar ik denk dat de kracht van de beweging die ik heb zien ontstaan, bestaan heeft in de drang die ik voelde om de noodzaak te verkondigen terug te keren naar de elementaire aspecten van het christendom, dat wil zeggen de passie voor het christelijke feit als zodanig in zijn originele elementen, en daarmee uit. En misschien heeft juist dàt onvoorzienbare mogelijkheden gewekt om persoonlijkheden te ontmoeten uit de joodse, islamitische, boeddhistische, protestantse en orthodoxe wereld, van de Verenigde Staten tot Rusland, in een elan om alles wat er aan waars, aan moois, aan goeds en aan rechtsvaardigs te vinden is in wie ook maar een toebehoren beleeft, te omhelzen en op waarde te schatten’.



Allereerst de rede
En zo is het gebeurd en gebeurt het nog steeds. Don Giussani begint zijn werkzaamheid als ‘opvoeder tot het christendom’ in 1954, wanneer hij leraar godsdienst wordt op een openbaar lyceum, het Berchet in Milaan, ‘met mijn hart helemaal vol van de gedachte dat Christus alles is voor het leven van de mens’. Hij verbaast zijn leerlingen met zijn voorstel, in de eerste plaats gedaan aan de rede en de vrijheid, met zijn uitnodiging tot de ontmoeting met de schoonheid – muziek, poëzie, natuur – en met zijn vermogen de diepten van het menselijk hart en de fundamentele behoeften ervan te raken.



Een methode om te oordelen
Met deze woorden vat Giussani de inhoud en het doel van zijn poging samen: ‘Vanaf mijn eerste lesuur op school heb ik altijd gezegd: ‘Ik ben niet hier om je mijn ideeën in te prenten, maar om je een ware methode te leren waarmee je de dingen die ik jullie zal zeggen, kunt beoordelen. En de dingen die ik jullie zal zeggen zijn een ervaring die het resultaat is van een lang verleden: tweeduizend jaar’. Het respecteren van deze methode heeft vanaf het begin onze educatieve inzet gekarakteriseerd en gaf er duidelijk het doel van aan: laten zien dat het geloof relevant is voor de behoeften van het leven. Eerst door de vorming in mijn gezin en op het seminarie en later door mijn meditatie was ik er ten diepste van overtuigd geraakt dat een geloof dat niet gevonden en teruggevonden kan worden in de ervaring van het heden, dat niet door die ervaring bevestigd wordt, dat geen antwoord weet te geven op de behoeften van de ervaring, geen geloof zou zijn dat in staat is weerstand te bieden in een wereld waarin alles, alles, het tegenovergestelde zei en zegt. […] De relevantie van het geloof voor de behoeften van het leven te laten zien en daarom, – dit ‘daarom’ is belangrijk voor me –, de redelijkheid van het geloof aan te tonen, impliceert een precies begrip van redelijkheid. Zeggen dat het geloof de rede verheft, betekent dat het geloof beantwoordt aan de fundamentele en oorspronkelijke behoeften van het hart van elke mens’ (L. Giussani, Het risico van de opvoeding, Stichting Levende Mens, Leiden 2011)

‘Ik ben niet hier om je mijn ideeën in te prenten, maar om je een ware methode te leren waarmee je de dingen die ik jullie zal zeggen, kunt beoordelen. En de dingen die ik jullie zal zeggen zijn een ervaring die het resultaat is van een lang verleden: tweeduizend jaar’.


Factoren van de opvoeding
De educatieve methode van don Giussani kan samengevat worden in vijf factoren:

• De gebeurtenis van een ontmoeting: wie de Beweging ontmoet, loopt aan tegen een ervaring die herleidbaar is tot het geloof dat sinds eeuwen in de katholieke Kerk wordt overgeleverd. De ontmoeting met de gebeurtenis die daar het voertuig van is, brengt een onvoorziene en ondenkbare overeenstemming met het menselijke voort.
  
  
• Trouw aan de traditie: om op te voeden moet men het verleden adequaat voorstellen. Zonder kennis van het verleden heeft de jongere geen referentiepunt waarmee hij zich kan vergelijken.
  
  
• Autoriteit: het verleden kan alleen aan de jongeren voorgesteld worden als het gepresenteerd wordt vanuit een huidige ervaring die de overeenstemming ervan met de ultieme behoeften van het hart onderstreept. Deze taak wordt vervuld door de autoriteit: personen die de traditie bewust beleven en haar voorstellen door er de redenen van te geven.
  
  
• Opvoeding tot kritiek en persoonlijke verificatie: het aldus opgevatte voorstel moet vervolgens persoonlijk geverifieerd worden, dat wil zeggen vergeleken met de eigen ultieme behoeften en evidenties. Alleen zó, in de impact met de omgeving en met heel de werkelijkheid, raakt men niet vervreemd of gehomologeerd door de dominante cultuur.
  
  
• Het risico, noodzakelijk voor de vrijheid: de confrontatie met de wereld stelt de jongere bloot aan het risico van keuzes of oriëntaties die anders zijn dan die welke de opvoeder aangewezen had. Een dergelijk risico is onvermijdelijk en noodzakelijk opdat de persoonlijkheid werkelijk rijp wordt en de vrijheid in heel haar potentie uitgespeeld wordt.

Negentig landen
Rondom Giussani ontstaat een gemeenschap van jongeren die de al bestaande naam Gioventù studentesca (Scholierenjeugd, GS) gebruikt. De huidige naam, Gemeenschap en Bevrijding (CL), duikt voor de eerste keer op in 1969. Hij vat de overtuiging samen dat de christelijke gebeurtenis, beleefd in de communio (gemeenschap), het fundament is voor de authentieke bevrijding van de mens. In de jaren zeventig raakt de Beweging verspreid over talloze universiteiten en scholen en onder volwassenen, vooral in Italië. De aanwezigheid in het buitenland ontbreekt echter niet en begon met de historische ‘missie’ van de eerste giessini naar Brazilië, die al was gestart in het voorafgaande decennium. Ook de uitnodiging van Johannes Paulus II aan de Beweging om ‘de waarheid, de schoonheid en de vrede die men ontmoet in Christus de Verlosser naar de hele wereld te brengen’ maakt dat er in de jaren tachtig en negentig talloze gemeenschappen ontstaan, van Kazachstan tot de Verenigde Staten, van Oeganda tot Ierland.
Vandaag de dag is CL aanwezig in ongeveer negentig landen op alle continenten. Don Giussani overlijdt in 2005. Vanaf dat moment tot 2021 werd hij opgevolgd door de priester Julián Carrón, die Giussani zelf had aangewezen als zijn opvolger. Na het aftreden van Carrón is Davide Prosperi sinds 27 november 2021 president van de Fraterniteit van CL.



De school van de gemeenschap
Het fundamentele ‘opvoedings’-instrument van wie bij de Beweging hoort, is de school van de gemeenschap, die bestaat uit het lezen en de persoonlijke overweging van een tekst, gevolgd door gemeenschapsbijeenkomsten in kleinere of grotere groepen, in een openbare omgeving of thuis.
De methode is een voortdurend vergelijken van het christelijk voorstel met het leven, om – in het licht van de ervaring – constant te verifiëren of het in staat is antwoord te geven op de behoeften van de mens in elk aspect van de werkelijkheid.
Sinds enkele jaren kunnen de gemeenschappen in Italië en in het buitenland via een audiovisuele verbinding de School van de gemeenschap volgen die Julián Carrón elke maand houdt: deze mogelijkheid – en de aantekeningen die iedereen in de hele wereld ter beschikking gesteld worden – vormen een kostbare gelegenheid om de methode te leren van dit educatieve en verdiepende parcours.



Een eenvoudige structuur
De Beweging is een voorstel van leven en voor het leven. Behalve de School van de gemeenschap zijn er diverse gestes en hulpmiddelen voor de persoonlijke en gemeenschappelijke opvoeding: het hernemen van het leergezag van de paus, het gebed en de lezing van de Bijbel, geestelijke oefeningen, zang, pelgrimages en de Kruisweg in de veertigdagentijd, charitatief werk, ontmoetingen met artistieke ervaringen, Kerst- en Paas-‘posters’, gemeenschappelijk fonds, gemeenschappelijke vakanties.
Dit alles met vrije deelname van de personen (‘ik heb alles gewed op de vrijheid, zei don Giussani vaak): er is geen enkele formeel lidmaatschap voorzien.
Dit weerspiegelt zich ook in de organisatie van de Beweging, die heel eenvoudig en ‘slank’ is. Een Presidentiële Raad – van zo’n twintig personen – staat Julián Carrón bij in de centrale leiding, terwijl er op lokaal of categoriaal niveau de ‘diaconie’ is (een term afkomstig uit het christendom van de eerste eeuwen), bestaande uit enkele personen die geheel belangeloos dienen als referenties voor de gemeenschap. Carrón zit periodiek de ‘Assemblees van verantwoordelijken’ voor die plaatsvinden op diverse continenten, evenals een jaarlijkse internationale bijeenkomst. Samen met de website in vijf talen en talloze nationale varianten is Tracce (naar de Engelse versie), het officiële tijdschrift van de Beweging, dat in diverse talen en formaten op papier en digitaal verschijnt, het fundamentele instrument dat vertelt over het leven van de Beweging en haar aanwezigheid in de wereld.

Voor de eigen roeping
De christelijke ervaring maakt ons ervan bewust dat eenieder van ons op de wereld is voor een ‘roeping’; eenieder van ons heeft een taak, een roeping die duidelijk wordt in de omstandigheden van het bestaan en in de gebeurtenissen die het kenmerken. Aldus zijn uit het charisma van don Giussani in de loop der tijd verschillende vormen van gezelschappen ontstaan, bedoeld om de volwassen christen te ondersteunen in de diverse condities van zijn persoonlijke roeping: leken, religieuzen, diocesane priesters en missionarissen.
Van al deze vormen is de Fraterniteit van Gemeenschap en Bevrijding het universeelst. Zij is in 1982 door de Kerk erkend als omgeving waarbinnen de leden zich inzetten om het geloof te beleven als weg naar de heiligheid, volgens de door don Giussani doorgegeven methode. Men kan zeggen dat de Fraterniteit, waarvoor je je formeel moet inschrijven en waarvan je het statuut moet onderschrijven, de manier is waarop de individuele volwassene zijn eigen verantwoordelijkheid en inzet voor het leven van de Beweging bevestigt. Momenteel zijn er ongeveer 67 duizend mensen over de hele wereld ingeschreven.



De bijdrage aan de stad van allen
Velen zullen hebben horen spreken over de Meeting in Rimini of over de Banco Alimentare (Voedselbank). Het zijn initiatieven die opgezet zijn door personen die betrokken zijn bij de Beweging. En het zijn slechts twee voorbeelden van een verrassende sociale creativiteit die vanaf het begin de geschiedenis van CL vergezelt. Maar het moet duidelijk zijn dat zogeheten ‘werken van CL’ in werkelijkheid werken van ‘ciellini’ zijn, in de zin dat ze vrucht zijn van het vrije en autonome initiatief van de personen, alleen of in groepen. Wat betekent dit? Het enige doel van Gemeenschap en Bevrijding is ervan te getuigen hoe de christelijke gebeurtenis het meest ware antwoord is op de behoeften van de mens, en het is daarom dat de in het geloof opgevoede persoon zich gedreven voelt tot een verantwoordelijkheid, een inzet voor de samenleving. Dat is de oorsprong van zoveel activiteiten op elk terrein; activiteiten die soms zeer grote dimensies hebben gekregen, zoals bewezen door de meer dan honderdduizend vrijwilligers die elk jaar deelnemen aan de ‘Collecte’ (de door de Banco Alimentare in supermarkten georganiseerde voedselinzameling voor de armen) of door het internationale prestige van de Meeting in Rimini. Het is de vrucht van de passie van de volwassen christen om actief te zijn in elk bereik van het sociale leven, enthousiast een bijdrage leverend aan de stad van allen: in de cultuur, in het onderwijs, in situaties van armoede, in de ondersteuning van jongeren en gezinnen, in economische ondernemingen en middels bestuurlijke en politieke inzet.