Pier Paolo Pasolini

Don Giussani en de ontmoeting met Pasolini en Testori

Als geloof niet wordt ervaren als een ontmoeting gaat het verloren. In een artikel oorspronkelijk gepubliceerd in Il Sussidiario, 4 november 2014, lezen we over Giussani's ontmoeting met Pier Paolo Pasolini en Giovanni Testori.
Massimo Borghesi

The Life of Luigi Giussani, door Alberto Savorana (McGill-Queens University Press, 2018), heeft als grote meerwaarde nauwelijks bekende of voorheen onbekende gebeurtenissen en ontmoetingen uit zijn leven te documenteren. Enkele van deze meest veelbetekenende ontmoetingen vonden plaats na 1968, nadat de priester uit Desio zich realiseerde dat de grote omwenteling van die tijd de laatste restjes christendom wegvaagde. Dit feit vereiste een nieuwe manier van kijken naar het christendom. Het kon niet langer worden gekoppeld aan de traditie, maar er moest prioriteit worden gegeven aan een ontmoeting, aan een menselijke authenthieke christelijke getuige die ernaar verlangt om met alles en iedereen in contact te zijn, los van ideologische of politieke beperkingen en vooroordelen.

Deze benadering was absoluut nieuw binnen de kerkelijke horizon van die tijd en vond haar realisatie (semper reformanda, "zich altijd reformerend", zoals duidelijk wordt in Savorana's boek) in de beweging Comunione e Liberazione, Gemeenschap en Bevrijding. Een dergelijke benadering leidde Giussani naar een reeks relevante ontmoetingen met niet-gelovigen die allen een levendige menselijkheid en intellectualiteit gemeen hadden en uit de toon vielen. Onder hen Pier Paolo Pasolini en Giovanni Testori, beiden homosexuelen, representanten van een linkse wereld die zeker zeer ver verwijderd was van de traditionele christen-democratische en katholieke wereld.

Maar de voorgestelde ontmoeting met Pasolini zou, tot grote spijt van Don Giussani, nooit plaatsvinden. Savorana vertelt het verhaal van deze gemiste ontmoeting:

'In zijn kantoor op de Via Martinengo las Giussani op 3 november 1975 's-morgens in de Corriere della Sera dat Pier Paolo Pasolini was vermoord. Laura Cioni was bij hem en zij ving een glimp op van een brief op zijn bureau, geadresseerd aan de auteur, die Giussani nooit heeft afgemaakt. "De brief getuigde van [Giussani’s] volledige instemming met de standpunten welke Pasolini had verwoord in talloze artikelen in Corriere della Sera", zo weet Cioni zich te herinneren'

Dit verslag wordt bevestigd door Lucio Brunelli die, in een ontmoeting met Giussani in 1998 in zijn verblijf op Gudo Gambaredo,

'met hem sprak over Pasolini, en zo vertelde Giussani, "Ik was een brief aan hem aan het schrijven toen het plotselinge nieuws van zijn dood binnenkwam. In de brief wilde ik hem vragen hem te ontmoeten. Wat een ontmoeting zou dat geweest zijn ..."'

Giussani raakte bekend met Pasolini toen hij de artikelen las die de dichter-schrijver-filmregisseur publiceerde in Corriere della Sera (uiteindelijk gepubliceerd in zijn verzamelde werk getiteld Scritti corsari). Het redactionele commentaar van 24 juni 1974, "De Macht zonder Gezicht", bracht hem in vervoering. Brunelli vertelt nogmaals:

'Hij zag me langs lopen en riep mij bij zich, letterlijk dansend rondom zijn stoel: "Lucio, kom hier. Lees dit. Hij is de enige katholieke intellectueel, de enige ..."'

Hij was getroffen door Pasolini’s kritiek op de "gelijkschakeling", op de vernietiging van het volk uitgevoerd door een nieuwe macht, zowel conservatief als desacraal, voor wie de enige godheid de markt was en het enige leven consumentisme. In navolging van Pasolini "de piraat" sprak Giussani hierover opnieuw in een toespraak gehouden tijdens een bijeenkomst van de Democratisch-Katholieke Partij in Lombardije, in Assago, 1987. Verwijzend naar de gemiste ontmoeting met Pasolini sprak Giussani met spijt over deze episode:

'Jammer dat ik hem die avond niet kon bereiken - ik wachtte op het laatste vliegtuig van Milaan naar Rome... Als Pasolini bij een paar van onze bijeenkomsten was geweest, zou hij [ons de les hebben gelezen], maar hij zou een van onze leiders zijn geworden!'

Pasolini werd voor Giussani het paradigma van het drama van een man opgegroeid in de katholieke traditie die hij van zijn moeder had ontvangen, een traditie die hij uiteindelijk verliet omdat deze niet werd ondersteund door de ervaring van een nieuwe ontmoeting. Giussani zei:

"In een klein dorp in Trinveneto [Italië], een zeer katholiek gebied, leefde er een jongen die tegen de wil van zijn moeder naar een bepaald café in een nabijgelegen dorp ging om er een ​​groep van drie of vier jonge ruige types te ontmoeten die hij leuk vond... Na een tijdje werd hij ervan weerhouden om op zondag naar de kerk te gaan en zijn moeder te gehoorzamen ... Die jongen werd Pasolini. Hij had de echte christelijke traditie van zijn moeder van kinds af aan meegekregen, hij moest het nu naleven, hij werd gedwongen het te leven hoewel hij alles op een andere manier interpreteerde; dat wil zeggen, volgens de mentaliteit van de groep. Dus werd hij Pasolini, een van de grootste Italiaanse schrijvers ... Pasolini ontmoette een groep mensen die zich tegen de samenleving van hun tijd, de cultuur van hun tijd, verzetten als vernieuwers ... Pasolini volgde de verkeerde weg: hij zei dat de waarheid niet bestaat - of beter gezegd, dat we niet weten wat de waarheid is ... Maar beetje bij beetje hoorde hij in zijn leven de echo van wat zijn moeder had gezegd over het leven, over de waarheid en over welke weg te gaan. Als hij iemand met onze passie had ontmoet, als hij naar een van de ontmoetingen die de beweging had voorgesteld zou zijn gekomen, zou hij, vooral op bepaalde momenten, hebben gehuild."

Dat was niet zomaar een zegswijze. Toen Giussani op deze manier sprak over Pasolini in het jaar 2000 had hij zeker een emotionele ontmoeting met een andere auteur in gedachte: Giovanni Testori, een grote protagonist van de na-oologse cultuur in Italië. Testori zou uiteindelijk in de jaren 1980-1990 een van de meest belangrijke medewerkers van het weekblad Il Sabato worden. Nadat hij hem ook had ontdekt door het lezen van zijn artikelen in Corriere della Sera, en nadat enkele CL-universiteitsstudenten Testori hadden ontmoet, ontmoette Giussani hem in 1978 in een restaurant aan het Aquileia-plein in Milaan. Zoals Antonio Intiglietta zich herinnert:

"Zodra hij hem zag binnenkomen, stond hij op om hem te ontmoeten. Giovanni was helemaal overrompeld, tot tranen toe bewogen. Don Giussani was ook ontroerd en stak zijn hand uit om hem te omhelzen. Testori, in tranen, zei dat hij - die God had verworpen en vervloekt - het niet waard was om voor Don Giussani te staan. En toen legde hij uit hoe hij zijn hele leven had geprobeerd om het kruis, dat met zijn doop op zijn voorhoofd was gedrukt, daar vanaf te wissen. En hoe meer moeite hij deed om het er uit te wrijven, des te hardnekkiger toonde het zich totdat hij, met de dood van zijn moeder, weer tot leven was gewekt." Giussani, 'diep getroffen door de menselijkheid van Giovanni, bleef hem bedanken voor zijn komst. Hij verzekerde hem dat wat hij vloeken noemde, eigenlijk een wanhopig gebed was dat nu werd verhoord.'"

Op mysterieuze wijze had het beeld van de moeder als een brug naar God Testori met Pasolini verbonden. De moeder was het laatste stukje van de christelijke traditie dat uit de geschiedenis was verwijderd en dat alleen kon worden teruggevonden en vernieuwd vanaf een nieuw begin, vanuit een ontmoeting met vrije, intelligente, gepassioneerde getuigen van het christendom in het nu. De twee meest expressieve stemmen van Italiaanse intellectuelen die geen slaven van de macht waren, kruisten, idealiter en in werkelijkheid, het pad van de priester uit Desio, de Don Bosco van onze tijd.