(uit: Traces, februari 2021)

'Er waren bijna twintig jaar verstreken en ik herinnerde me zijn naam nog steeds. Op 11 september zag ik hem op CNN reageren op de aanslagen, en ik vergat nooit de indruk die zijn woorden op mij maakten. Op de dag van de aanslagen zaten mijn familie en ik op een vlucht naar de VS welke werd omgeleid naar Canada, waar we als vluchtelingen een aantal dagen televisie keken. En die priester - zo bijzonder. Ik heb daarna niet meer geprobeerd om meer over hem te weten te komen, geen idee waarom. Maar midden in de lockdown wilde ik weten wat hij vandaag te zeggen had over de pandemie. Ik googelde zijn naam: Lorenzo Albacete.'​

Hans van Mourik Broekman werd 54 jaar geleden geboren in Syracuse, New York, uit Nederlandse ouders. Hij ging naar de middelbare school in de VS, haalde zijn bul klassieke talen aan de St. Andrew's University in Schotland, en begon zijn carrière in het onderwijs, eerst als leraar en directeur op een aantal katholieke scholen in Amerika en vervolgens in Liverpool, waar hij vandaag de dag leiding geeft aan Liverpool College, een van de oudste instituten in de stad. In 2015 slaagde hij erin om de status van het College om te vormen van een ‘onafhankelijke school’ in een ‘academie’ gefinancierd met overheidsgeld. Het resultaat? Het maakte het voor iedereen mogelijk om uitstekend onderwijs te krijgen, wat in het Verenigd Koninkrijk alleen mogelijk is voor de kinderen uit de hogere klassen. Deze operatie werd door Andrew Adonis, het Labour Party-parlementslid en minister onder zowel de regering Blair als Brown, beschreven als “misschien wel de grootste breuk in de Berlijnse Muur, die de private sector van onderwijs van de publieke sector scheidt, die we de afgelopen decennia hebben gezien."

Net als andere scholen in het Verenigd Koninkrijk was Liverpool College vorig jaar gesloten vanwege de COVID-noodsituatie, waarbij de lessen online gingen. Aan huis gebonden en gekluisterd aan zijn laptopscherm kwam Hans erachter dat hij niet kon vernemen wat Lorenzo Albacete dacht over drama van de wereldwijde pandemie omdat de Puerto Ricaanse priester in oktober 2014 was overleden. Maar tijdens zijn internetonderzoek kwam hij een lang televisie-interview tegen dat Albacete had gegeven, met een vreemde titel: "De zin van het leven." 'Het was een dialoog over zijn boek God at the Ritz. De manier waarop hij sprak was zeer fascinerend en overtuigend. Hij zag er een ietwat onverzorgd uit, maar zijn theologie was diepgaand. Op een gegeven moment verwees hij naar Don Luigi Giussani en de Beweging van Gemeenschap en Bevrijding, zonder uit te leggen wie de eerste was of wat de laatste betekende.'

Nu probeert Hans te kijken naar wat er in die maanden met hem gebeurde. De wereld om hem heen was in rep en roer vanwege het virus, maar in de microkosmos van zijn huis leek alles kalm. Maar toch, ver verwijderd van zijn werk en zijn leerlingen op school, voelde hij een vreemde behoefte. 'Het was de behoefte om in het leven te staan, een verlangen naar hoop, het vermogen te vertrouwen op mijn geloof en op Jezus, een bijna wanhopige behoefte aan een geloof dat weer zin geeft. Ik was op zoek naar iets dat me kon doen opwekken uit een toestand van onontkoombare moedeloosheid. Ik had mijn geloof niet verloren; altijd was ik katholiek. Maar op dat moment was ik op zoek naar iets dat het weer vitaal zou maken.'

Het schoolhoofd vervolgde zijn onderzoek op Google. Luigi Giussani. Gemeenschap en Bevrijding. Hij kocht God at the Ritz op Amazon, en daarna The Risk of Education. Hij las ze grondig en ze hadden een explosief effect op hem, een man die Introduction to Christianity doceert (als onderdeel van het overheidscurriculum voor Britse scholen). "Op z'n gunstigst begrijpen de studenten het historische en culturele belang van het christendom, maar voor hun leven is het van geen belang." Hij voelde meteen aan dat Giussani "een onderwijskundig genie, een ster van de pedagogiek" was. Hij zegt dat sommige van zijn concepten letterlijk zijn geest openden: 'realiteit', 'ervaring', 'verificatie', 'verlangen'. “Het idee dat de werkelijkheid iets groters is dan wat kan worden aangetoond, is absoluut vreemd aan de Angelsaksisch-pedagogische cultuur, die alleen wil onderwijzen wat kan worden aangetoond. Giussani daarentegen zegt iets dat me revolutionair in de oren klonk: "De werkelijkheid openbaart zich in de ervaring." En dan verlangen: ons onderwijssysteem lijkt ervoor gemaakt om het verlangen van studenten te reduceren. En over verificatie: wat je wordt geleerd, moet worden opgevat als een werkhypothese die in de ervaring moet worden geverifieerd. Giussani heeft deze ideeën niet uitgevonden, maar bij hem krijgen ze een methodologische waarde die iemand de middelen geeft om alles te kunnen onderwijzen en leren."

Maar toen Hans de boeken eenmaal had gelezen wilde hij meer. En opnieuw gebruikte hij het enige instrument dat hem ter beschikking stond, het internet. "De officiële CL-sites hebben mijn nieuwsgierigheid alleen maar vergroot, maar mijn zoektocht naar contacten hier in Liverpool lieverde niemand op." Hij vroeg het aan bevriende priesters, maar hoewel iemand had gehoord over een groep in Cambridge, kon hij met niemand contact maken. Eindelijk, “op de zestiende Google zoekpagina vond ik een artikel over een groep in mijn stad met de naam van een priester die ik ken. Toen ik hem belde, zei hij dat hij ze kende en zo nu en dan voor hen de H. Mis opdroeg." Eleanor, de vrouw van Hans, hoorde zijn telefoongesprek en realiseerde zich dat ze Loredana kende, een Italiaanse die soms in een WhatsApp-chat enkele links van de CL-site plaatste. Wat hij zocht was dichterbij dan hij dacht. Hans nam contact op met Peter, de plaatselijk verantwoordelijke van de beweging, en hij begon de School van Gemeenschap via Zoom te volgen. "Ik neem nu al een paar maanden elke week deel aan deze bijeenkomsten en toen ik ze onlangs persoonlijk ontmoette had ik onverwachts het gevoel dat ze al mijn vrienden waren. Hoe kun je bevriend zijn met iemand die je nog nooit persoonlijk hebt ontmoet? Het lijkt een beetje op de vraag die Giussani ons stelt: hoe kun je Jezus volgen als je fysiek niet bij Hem kunt zijn?"

Eleanor begon ook deel te nemen aan de bijeenkomsten. Een paar vrienden, nieuwsgierig, vroegen om ook mee te doen. Begin januari nam Hans ook deel aan de bijeenkomst van de Engelstalige gemeenschappen van Noord-Europa met Julián Carrón. “Alles leek zo eenvoudig en duidelijk, geen verwijzing naar vreemde filosofische of psychologische theorieën. Het punt was: zijn we geïnteresseerd in leven met God of zonder God? Willen we kinderen zijn of gaan we voor achtergelaten wezen? Ik heb echt krachtige getuigenissen gehoord; er waren vele verwijzingen naar wat essentieel is in het leven." Gebruikmakend van de tijd die vrijkwam door de lockdown en gedreven door de schok in de kennisleer die Giussani's gedachtenwereld veroorzaakte, begon Hans in de afgelopen maanden drie boeken te schrijven. “Het eerste is getiteld Confessions of a Headteacher en is de kritische herlezing van mijn professionele reisroute in het licht van The Risk of Education. Dit werk heeft me gedwongen terug te keren naar de redenen waarom ik begon met lesgeven en na te denken over de uitdagingen waarmee ik vandaag geconfronteerd word als directeur van een school die niet katholiek is, een waarin alle visies van het leven aan bod komen." Het tweede boek is Full Life – Letters to My Students: “Het bundelt al het advies dat ik studenten en docenten in de loop der jaren heb gegeven voordat ik met de gedachtewereld van Giussani bekend raakte en legt uit wanneer en waarom ik het bij het verkeerde eind had, en wanneer ik, in plaats daarvan, het juiste zei zonder het te beseffen." Het derde boek waaraan nog steeds wordt geschreven is The Experience of Christianity. Het is zijn bedoeling om te proberen het christendom uit te leggen aan degenen die er geen ervaring mee hebben. “Het komt me voor dat Giussani voor jonge mensen stond die vertrouwd waren met alle christelijke vormen, maar voor wie het geloof geen relevantie had voor het leven en niets te maken had met hun verlangens. Ik heb studenten voor me die geen idee hebben wat christendom is, en ik zou graag willen uitleggen wat het is, om te beschrijven hoe het voelt om christen te zijn, en iets over het soort ervaring dat je hebt wannneer je het geloof leeft."

Wat hem van Albacete's commentaar op CNN op 11 september het meest was bijgebleven was iets in de trant van: “Toen ik de beelden zag van het vliegtuig dat de eerste toren raakte, herkende ik een oud vuur in mezelf. Ik wist dat religie tot zoiets in staat was, omdat ik wist wat het in mij kon doen." Hans zegt dat hij getroffen werd door de oprechtheid van die woorden en hun radicale karakter. “Het was dezelfde soort impressie die me Don Giussani deed lezen. Ik dacht: ‘Het is waar, en het is logisch. Het is logisch voor mij.' De dingen die ik lees op de pagina's van deze Italiaanse priester die in 2005 stierf, zijn een analytische, educatieve beschrijving van mijn ervaring met Jezus. Christus stelt mij in staat om betekenis aan mezelf te geven. Maar de methode die Giussani aangeeft, toont je een manier waarop dit kan gebeuren. Elke spiritualiteit heeft een educatieve dimensie."

Hans blikt terug op de afgelopen maanden in “virtueel” contact met zijn nieuwe vrienden van CL. Hij denkt aan de keren dat hij in de VS was en de jaren dat hij de Engelse kerk bezocht. "Voordat ze me verwelkomden op de School van de Gemeenschap, hebben ze niet gekeken wie ik was. Ik hoefde geen formulieren in te vullen of mijn huisadres op te geven. Niemand heeft me gevraagd iets te kopen. We hadden het ook over politiek, maar na maanden weet ik nog steeds niet aan welke kant deze mensen staan. Je kunt deze groep niet in een kerkelijk stereotype passen. We zijn nooit verstrikt geraakt in debatten over kwesties die verband houden met controverses binnen de kerk. Niemand concurreerde om de meest vrome te zijn of als de beste of meest serieuze katholiek uit de bus te komen. Dit alles is echt een grote troost voor mij. Het is niets anders dan de praxis van vrijheid: een vrije vereniging van vrije mensen."