Oorspronkelijk gepubliceerd op ilsole24ore.com, 12 oktober.

Ter gelegenheid van dit memorabele jaar van de honderdste verjaardag van don Giussani's geboorte deel ik enkele overwegingen uit mijn eigen herinneringen aan hem.

Don Luigi Giussani was ongetwijfeld een groot hervormer. Hoewel hij dit woord bijna nooit gebruikte, probeerde hij in feite gedurende zijn hele leven de oorspronkelijke frisheid en fascinatie van het christelijke leven te laten zien. Hij ontdekte dat het christendom een gebeurtenis is, dat wil zeggen een ontmoeting met een aanwezige persoon van wie een mysterieuze aantrekkingskracht uitgaat die de oriëntatie van het leven volledig kan veranderen. Wie Jezus ontmoet, wordt werkelijk mens. Hij ontvangt een bestaan dat honderd keer intenser en waarachtiger is: op het gebied van kennis, genegenheid, zelfrealisatie.

Giussani kon niet tevreden zijn met een christendom dat gereduceerd was tot een reeks waarheden die men moest geloven of regels waaraan men moest gehoorzamen; noch de leer noch de moraal was voor hem voldoende. In plaats daarvan zag hij hoezeer de kerk van zijn tijd dat oorspronkelijke vermogen had verloren om het christelijke gebeuren in de volle breedte van zijn belofte te presenteren. Voor Giussani was Christus het meest geschikte van alle tijden voor de persoon. "De inhoud van het geloof moet door de rede worden omarmd. Dat wil zeggen, ze moet worden gepresenteerd in haar vermogen om authentieke menselijke waarden te verbeteren, te verlichten en te versterken." Het ging er dus om "het christendom opnieuw te verkondigen als een actuele gebeurtenis, menselijk interessant en geschikt voor de persoon die geen afstand wil doen van de vervulling van zijn verwachtingen en het onbeperkte gebruik van de gave van de rede." Zo trad Giussani, zonder het te plannen en met zijn eigen hoogst originele visie en ervaring, in de voetsporen van degenen die in de twintigste eeuw hadden geprobeerd het christelijke voorstel uit de oppervlakkigheid te halen waarin het door burgerlijk individualisme, moralisme en het intellectualisme van de moderne theologie was terechtgekomen.

De school van Venegono, waar Giussani tijdens zijn seminarietijd studeerde, bracht hem in contact met Scheeben en Möhler, met Guardini en de levendigste stromingen van de theologische en liturgische vernieuwing van de eeuw. Het was dus nodig de weg te herontdekken waarlangs het christelijk leven zich kon tonen als iets dat ten diepste mooi was, in staat om de esthetische dorst van de hedendaagse mens te lessen, maar tegelijkertijd krachtig waar, in staat om te beantwoorden aan de diepste verwachtingen van de rede. Giussani aanvaardde alle uitdagingen van de moderniteit zonder enig minderwaardigheidscomplex, zonder de minste twijfel dat het christendom in staat was zijn relevantie te tonen, zelfs tegenover nieuwe filosofieën of nieuwe horizonten die door de hedendaagse wetenschap werden onthuld.

De stichter van Gemeenschap en Bevrijding werd door sommige van zijn tijdgenoten binnen de Kerk beoordeeld als revolutionair, als subversief. Integendeel, hij had een zeer diep gevoel voor traditie, maar hij was geen traditionalist. Dat wil zeggen, hij voelde de urgentie om de christelijke traditie te herontdekken in al haar capaciteit om het heden te verlichten. Zijn hervorming bestond erin zich te concentreren op wat essentieel was. Verouderde modi opzij zetten en het levende hart van het christendom overbrengen. Dit bestaat allereerst uit het kennen van God als Vader. Daarom is God mens geworden, om ons zijn vaderschap te openbaren door het leven van zijn Zoon, zijn barmhartigheid, zijn wil om al onze ellende te verlossen en ons op te voeden.

Giussani was een groot kenner van de mens. Hij stelde de ontdekking van de diepste dynamiek van het leven centraal. Alle handelingen van een mens streven een goed na, waarnaar zij worden aangetrokken, en tegelijkertijd bemerken zij een onverzadigbaarheid. Het is het rusteloze hart waarover Augustinus sprak. "Alle dingen dragen het opschrift: verder", schrijft Montale in een van zijn gedichten, vaak geciteerd door Giussani. De top van de rede is het herkennen van dit steeds nieuwe verlangen. De wereldschokkende aankondiging dat God een aanwezig mens is richt zich tot deze openheid van hart en geest.

Paus Franciscus herinnerde aan de figuur van don Giussani op de tiende verjaardag van zijn dood en zei: "Ik ben Don Giussani dankbaar om verschillende redenen. De eerste en meer persoonlijke is het goede dat deze man voor mij en voor mijn priesterleven heeft gedaan, door het lezen van zijn boeken en artikelen. De andere reden is dat zijn gedachten diep menselijk zijn en het meest intieme verlangen van de mens bereiken."

Emeritus bisschop van het bisdom Reggio Emilia en Guastalla