Sinds de door de paus op 15 oktober 2022 aan de hele beweging voorgelegde provocatie over de "profetie van de vrede", vragen we ons af welke echte bijdrage we kunnen leveren aan de "botsing" van meningen over de oorlog in Oekraïne waarin de media (en ook wij) verdeeld zijn.

Wat kunnen we doen? Waarmee kunnen we van dienst zijn? Velen van ons voelen zich nutteloos omdat we de oorlog niet kunnen stoppen, dus de oplossing lijkt te zijn om er niet over na te denken. Bovendien, in een land als België, waar geloof wordt gezien als een uitsluitend private en persoonlijke aangelegenheid, en waar christenen in de minderheid zijn, wat voor nut of belang kan een publiek gebaar hebben? De eerste slag die deze muur van twijfel doorbrak kwam van de Belgische apostolische nuntius, Mgr Franco Coppola, toen we hem het idee van een debat hier in Brussel voorlegden. Verre van deze moeilijkheden te ontkennen, gebruikte hij ze als uitgangspunt en stelde voor om een bijeenkomst te organiseren, niet alleen voor (een paar) katholieken, maar om vertegenwoordigers van de burgermaatschappij en de academische wereld te betrekken bij de zorgen van de paus, die de huidige oorlog in Oekraïne niet als vanzelfsprekend zouden beschouwen en die een bijdrage zouden kunnen leveren over het onderwerp, zelfs als deze anders of afwijkend zou zijn, maar in dialoog met de inhoud van de CL-flyer (Engels).

Het was dan ook op basis van hun achting voor sommigen van ons dat drie professoren ermee instemden om deel te nemen aan de rondetafel: Jan De Volder, hoofd van Sant'Egidio in België en hoogleraar kerkgeschiedenis en conflicten van de 20ste eeuw aan de Katholieke Universiteit Leuven; Koen Schoors, gerenommeerd econoom aan de Universiteit Gent en een groot kenner van de Russische economie en instellingen; Laura Rizzerio, hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Namen en coördinator van een onderzoekscentrum voor dialoog tussen geloof en rede, cultuur en maatschappij, filosofie en theologie. De dialoog ging over een aantal vragen: naar wat voor soort vrede streeft iedereen? Is het standpunt van paus Franciscus hierover realistisch of naïef? Welke rol speelt onderwijs in naastenliefde en vergeving bij het bouwen aan (of op zijn minst: het nadenken over) vrede in Oekraïne vandaag?

We werden door veel dingen getroffen tijdens deze bijeenkomst. De sprekers waren de eerste "verrassing". Hun drie verschillende gevoeligheden en perspectieven leidden tot een verrassende convergentie over de noodzaak van creatieve inspanningen om vrede te bereiken (of op zijn minst voor te stellen).
Dit is dringend, zowel als een immanente menselijke noodzaak die deel uitmaakt van ons rationele wezen, als uit een gevoel van realisme (wat gebeurt er als de oorlog voorbij is om infrastructuren, relaties en activiteiten opnieuw op te bouwen zonder iemand uit te sluiten?), of uit een gevoel van wijsheid en liefde voor onze naaste (om nog groter kwaad als gevolg van het huidige conflict te voorkomen, als we de les van de Eerste Wereldoorlog in gedachten houden). Deze gehele dialoog is gebaseerd op voorbeelden van naastenliefde en relaties die bestonden tussen twee broederlijke volkeren die nu verdeeld zijn. Maar ook op kleine, zij het schuchtere tekenen van dialoog die door de kerk en politici werden bevorderd. Of op het verzoek aan de Europese instellingen om een creatieve inspanning, te beginnen met hulp aan de lijdende bevolking die door het front is verdeeld.

Om tot de kern van de zaak te komen, was professor Laura Rizzerio, met haar filosofisch-humanistische benadering, de bijeenkomst begonnen met het uitleggen van de etymologie van de woorden die gebruikt worden om "oorlog" te zeggen in bepaalde Europese talen: in een aantal van hen verwijst het naar iets wanordelijks, terwijl het in andere geïdentificeerd wordt met een dialogische spanning tussen twee tegengestelden om een gemeenschappelijke stap voorwaarts te bereiken.

Professor Jan de Volder gaf duidelijk aan dat we de creativiteit in buitenlands beleid hebben verloren als het gaat om actie voor vrede. Een zekere polarisatie in het denken heeft ervoor gezorgd dat mensen niet langer proberen iets nieuws te creëren, maar zich liever barricaderen achter wat ze al weten.

Tot slot suggereerde professor Koen Schoors dat we nu al moeten nadenken over vrede, en welke vorm die zal aannemen. Want alleen door deze positie/visie in te nemen zal de internationale geopolitiek elke gelegenheid kunnen aangrijpen om actie in deze richting te ondernemen. Als de Europese Unie bijvoorbeeld tijdens de recente overstromingen, veroorzaakt door het doorbreken van een dam, een vredesmissie had gelanceerd om zowel de Russen als de Oekraïners te redden, zou dit een teken zijn geweest van het zoeken naar vrede en een dialoog met iedereen. Afgezien van het beoordelen van de haalbaarheid van dit voorbeeld, is het duidelijk dat actie creatief kan worden als er een zekere mate van spanning is.

De tweede verrassing was de manier waarop sommigen van ons naar huis gingen. Laura was verrast om te zien hoe drie mensen met hun eigen kijk op de zaak opvielen om op hun niveau hun bijdrage te leveren; het is dus waar dat we, zelfs in onze alledaagse omgeving, creatiever en opener kunnen zijn in onze relaties met anderen. Davide ontdekte dat hij, dankzij de drie sensibiliteiten en geschiedenissen die verschilden van de zijne, in staat was om de redelijkheid en urgentie van de oproep van paus Franciscus tot vrede te herkennen en te verdiepen; net zoals hij, geconfronteerd met de gemeenschappelijkheid die werd ervaren bij het organiseren van de bijeenkomst en het volgen van de autoriteit in de kerk en in de beweging, in staat was om te erkennen dat hij de anderen nodig had om als christen te leven.

Tot slot Giovanni, die zich sinds het uitbreken van de oorlog afvroeg: "Wat heeft alles wat ik meemaak met deze tragedie te maken? Waar is de link met alles dat het mogelijk maakt om de betekenis van dingen te begrijpen en te omarmen? Het is voor mij niet genoeg om de oorlog toe te schrijven aan menselijke dwaasheid". Aan het einde van de bijeenkomst ontmoette hij Olivier, een voormalige fysiotherapeut in een rolstoel, met ernstige gezondheidsproblemen na een ernstige ziekte. Hij had 30 kilometer per taxi gereisd om naar de bijeenkomst te komen. Uiteindelijk was hij erg blij! Tijdens de reis vertelde Olivier hem een beetje over zijn leven, wat er met hem gebeurd was en over enkele familiedrama's. Het viel hem op dat dit alles voor Olivier een kans was geweest om dieper op de dingen in te gaan, zodat hij kon handelen en zijn hart kon volgen (want oorlog staat haaks op levenslust!). Ondanks zijn beperkingen, en misschien wel juist daardoor, wil hij steeds meer betrokken raken bij het bouwen aan vrede en helpen die vrede werkelijkheid te laten worden. "Maar hoe is dat mogelijk?" vraagt Giovanni zich af. Wat zag hij deze avond? Olivier begroette hem voor de lift bij zijn huis, breed lachend, ook toen hij hem begeleidde en hielp met de rolstoel. Giovanni, die boos wordt als hij niet "nuttig" genoeg is in deze wereld, realiseert zich dat Degene die nuttig is, echt nuttig, alleen Christus is.