In de Bijbel en in de geschiedenis van de Kerk komen we vaak kinderen tegen die taken hebben die op hun zuiverheid van hart berusten en die tot voorbeeld voor anderen zijn. Van het verhaal van Davids nederlaag tegen Goliath tot het onderricht van de jonge Jezus in de tempel van Jeruzalem en de verschijning van Onze Lieve Vrouw van Fatima aan Lúcia, Francisco en Jacinta, zijn de ervaringen van kinderen bijzonder waardevol voor God bij het doorgeven van zijn kracht, waarachtigheid en liefde. Zoals paus Johannes Paulus II schreef in zijn "Brief aan de kinderen in het jaar van het gezin" in 1994: "Het hele evangelie zou eigenlijk gelezen kunnen worden als het 'evangelie van de kinderen'". In de loop der jaren zijn er dan ook veel films verschenen met avonturen van kinderen. Veel van deze films stellen dat kinderen het soms beter begrijpen dan volwassenen en dat kinderen bij uitstek geschikt zijn om uitdagingen aan te gaan die hun ouders niet kunnen of willen aangaan. En geen enkel decennium bood betere kinderverhalen dan de jaren 1980.

In Steven Spielbergs klassieker E.T. the Extra-Terrestrial uit 1982 is de jonge Elliot, gespeeld door Henry Thomas, een vroegrijpe jongen uit een zonnige buitenwijk van Zuid-Californië die opgroeit - zoals vele Gen-Xers - bij zijn alleenstaande moeder. Elliot bevindt zich in een standaardsituatie voor een kind in het Amerika van de late twintigste eeuw. Ondanks de wijdverspreide welvaart om hem heen, ervaart Elliot eenzame pijn in zijn ziel en frustratie over niet-begrepen of genegeerd worden. De volwassenen in Elliots leven hebben het te druk om zijn behoeften te begrijpen, laat staan dat ze geloven in het bestaan van een buitenaards wezen dat hulp nodig heeft om thuis te komen.

Ondanks hun eigen pijn, vinden Elliot en zijn vrienden, niet gehinderd door de zorgen van volwassenen, manieren om onbaatzuchtig medeleven te betonen, iets waartoe volwassenen om hen heen niet toe in staat zijn. En de politie en wetenschappers die Elliot's huis bestormen en E.T. proberen te ontleden zijn uitstekende kandidaten voor de molenstenen die Jezus voorschrijft aan degenen die "kleintjes" tot zonde brengen (Matt. 18:6). Elliot's intense empathie voor E.T. uit zich in een telekinetische link tussen de twee, gesymboliseerd door E.T.'s verlichte wijsvinger die uitreikt naar Elliot's vinger, maar nog belangrijker door het gloeiende rode hart van de alien (dat overigens de inspiratie vormde voor "Turn on Your Heartlight" van Neil Diamond). Christenen kunnen hier denken aan Jezus' kijk op ware grootsheid. Matteüs, Marcus en Lucas vermelden dat Jezus een kind als voorbeeld aan zijn leerlingen voorhield en dat Hij "de gedachten van hun harten doorzag".

Voor zowel Israël als de katholieke kerk is en blijft "het hart" het beste woord om de diepste zetel van de spirituele identiteit van een mens te beschrijven. "Zalig de zuiveren van hart", zegt Jezus in de Bergrede, "want zij zullen God zien" (Matt. 5:8). En hoewel kinderen - met uitzondering van de jonge Jezus - net als wij zondaars zijn, blijft hun hart vaak gericht op het wonder van Gods goedheid, terwijl de geestelijke bijziendheid maar al te vaak de harten van volwassenen overwint. Pater Luigi Giussani, de stichter van de beweging gemeenschap en bevrijding, schrijft: "Ik identificeer dit hart met wat ik elementaire ervaring heb genoemd ... de oorspronkelijke impuls waarmee het menselijk wezen naar de werkelijkheid reikt." Zoals we in E.T. zien, is het soms wat het volwassen hart als onwerkelijk afdoet, dat kinderen steevast als essentieel identificeren. E.T. is een typisch coming-of-age-verhaal. Avonturenverhalen voor kinderen geven een beeld van de kostbare tussenfase waarin kinderen overgaan naar volwassenheid, maar voordat ze afgestompt raken door alle problemen die we ervaren als gevolg van de zondeval en de erfzonde. In zulke verhalen herinneren volwassenen zich hoe een zuivere visie te herontdekken door berouw en vergeving, waardoor ze in staat zijn trots opzij te zetten en zich te verwonderen op een manier die kinderen eigen is.

In de film The Goonies uit 1985, geregisseerd door Richard Donner en geschreven door Chris Columbus naar een origineel verhaal van Spielberg, zien we opnieuw kinderen met een groot hart die de heldhaftige deugd op zich nemen wanneer hun ouders dat niet kunnen. Uiteindelijk redden ze hun ouders, hun huizen en stellen ze een humane toekomst veilig voor hun stadje in Oregon. Opnieuw blijken de volwassenen weinig fantasie te hebben, terwijl een bende middelbare scholieren, met onder andere een jonge Josh Brolin, Sean Astin, Corey Feldman en Martha Plimpton, ondergronds gaan om de bandietenfamilie Fratelli af te weren en de legendarische schat aan "rijk spul" te ontdekken die de piraat One-Eyed Willy heeft achtergelaten. Net als Elliots heldendaden in E.T. is het filmavontuur van de kinderen in The Goonies niet escapistisch, maar ontmoet het de werkelijkheid met een oprecht hart en een open geest op een manier die de wereldvermoeide volwassenen niet kunnen bevatten. Hoe weten we zeker dat er geen verborgen schat is als we er niet naar zoeken?

In Rob Reiner's film Stand by Me uit 1986, gebaseerd op een kort verhaal van Stephen King, gaat een groep jongens op zoek naar een lijk. Gordie (gespeeld door een jonge Wil Wheaton), Chris (River Phoenix), Vern (Jerry O'Connell) en Teddy (Corey Feldman) hebben allemaal een getroebleerde jeugd, en ze komen allemaal tot een dieper begrip van de wereld als ze het gevaar trotseren en verslaan. Op dezelfde manier komen ze tot een beter begrip van zichzelf als wezens met gebreken, maar die toch te redden zijn. Op een gegeven moment vraagt Gordie aan Chris: "Ben ik raar?" Chris antwoordt: "Ja, maar wat dan nog? Iedereen is raar."

In The Goonies en Stand by Me zien we vooral wat Giussani "opvoeding in vrijheid" noemt. De jongens en meisjes in beide films vertegenwoordigen een verscheidenheid aan achtergronden en talenten, maar elk van hen ervaart groei in deugdzaamheid juist omdat ze worden blootgesteld aan uitdagingen die volledig buiten het domein van de theorie liggen en echte risico's met zich meebrengen. Giussani zegt: "In een kind is dit aanwezig als nieuwsgierigheid: verwachten en vragen. In de volwassene is het verwachting en zoeken. Het moet een echte zoektocht zijn: niet een die valse vragen stelt aan de werkelijkheid zonder een antwoord te verwachten". Amerikaanse films uit de jaren '80 mogen dan vooral westerse problematiek bevatten, maar vanuit het perspectief van de vorming van een kind in deugdzaamheid en misschien zelfs groei in heiligheid, zien we misschien dezelfde resultaten in de menselijke ziel die we zouden verwachten te vinden bij mensen die een veel groter tekort aan privileges hebben moeten doorstaan, zo niet regelrecht geweld en armoede.

Zelfs in films over zwaar getroebleerde kinderen, zoals François Truffauts New Wave meesterwerk The 400 Blows uit 1959 of het betoverende realistische portret The Kid with a Bike van de gebroeders Dardenne uit 2011, komen we de onmiskenbare oprechtheid van een kinderhart tegen. De verontrustende verhalen, misschien nog wel meer dan die met een happy end, herinneren volwassen filmkijkers aan de kostbare geschenken die ons zijn toevertrouwd. De liefde van kinderen heeft als geen ander de potentie om de zegeningen van Jezus over te brengen. Zoals Johannes Paulus II zei in zijn brief, toen hij zich rechtstreeks tot een jong publiek richtte: "Deze liefde moet zich dan verspreiden over jullie hele gemeenschap, zelfs over de hele wereld, juist door jullie, lieve kinderen."

Soms kan de liefde van Christus zich zelfs verspreiden via kinderen in films. Mogen we, terwijl we kijken, de goede God op zijn woord geloven en worden zoals zij.

Dit artikel verscheen eerder op Paarse Pepers, de blog van de hulpbisschop van 's-Hertogenbosch mgr. drs. Rob Mutsaerts