Geachte redactie,

In een recent interview met de Corriere zei Lorenzo Jovanotti (*) op een gegeven moment, als commentaar op Imagine van John Lennon: “Een wereld zonder religies zou slechter zijn, omdat geloof het meest menselijke deel van je is. (...) Het gaat er niet om dat we religies afschaffen; het gaat erom dat we onszelf bevrijden.” Daarna voegde hij eraan toe dat de Kerk “mijn thuis” is. Hiermee beschreef Jovanotti een ervaring die mijn eigen ervaring weerspiegelt. Maar wat nog belangrijker is, is dat hij een revolutionaire positie inneemt ten opzichte van de algemene mentaliteit.

Zijn woorden roepen vragen op die volgens mij iedereen bezighouden: in welke zin kan het geloof ons bevrijden? En hoe kan de Kerk - een menselijke realiteit die net als iedereen uit beperkte en kwetsbare mensen bestaat - een plaats van ware bevrijding zijn? Dit klinkt als een sprookje, of onzin. Toch is er een onmiskenbaar feit: iedereen verlangt ernaar om echt vrij te zijn. Vrij van het gevoel niets te zijn, slechts willekeurige nummers verloren in een onduidelijke massa - een gevoel dat zelfs de uitbreiding van een vrijheid gebaseerd op rechten en technologie niet kan onderdrukken.

We verstikken dit verlangen dus met allerlei afleidingen, ondergedompeld in een cultuur die er alles aan doet om ze aan te moedigen. En wat dan? Italo Calvino schrijft, verwijzend naar dat soort 'hel' dat het dagelijks leven vaak wordt: “Er zijn twee manieren om er niet onder te lijden. De eerste gaat de meesten gemakkelijk af: accepteer de hel en word er zozeer deel van dat je het niet meer ziet. De tweede is riskant en vergt voortdurende waakzaamheid en verdieping: zoeken en leren herkennen wie en wat, te midden van de hel, geen hel is, en dat laten voortduren, het ruimte geven.”

Oppervlakkig, geconfronteerd met de toename van oorlogen, intolerantie en geweld, of de dorheid die vaak de overhand heeft in onze dagen, is de verleiding groot om te berusten in de eerste optie. Tenzij er midden in de hel werkelijk iets is wat de hel niet is. Don Giussani becommentarieert Calvino's woorden als volgt: 'Wie en wat, te midden van de hel, geen hel is. Dat is gebeurd!' [...] de Bestemming, onze Bestemming, is een Aanwezigheid geworden. Maar een Aanwezigheid als een vader, een moeder, een broer of een vriend, als een onverwachte reisgenoot die we ontmoetten op onze weg. Een reisgenoot: Emmanuël, God met ons! Het is gebeurd!” Op een precies moment in de geschiedenis gebeurde er iets nieuws dat alles veranderde. En toch, zonder ogenschijnlijk iets te veranderen.

Dit is het echte 'revolutionaire' aan Kerstmis. Wat kan een kind dat in een kribbe ligt nou veranderen? Hoe hard we ook proberen om de betekenis ervan te verdoezelen, dit blijft de feestdag die iedereen verenigt, zowel gelovigen als atheïsten. Bijna onbewust voelt iedereen de vreemde, paradoxale warmte die uitgaat van die pasgeboren baby die in de kou ligt. Een warmte die verkilde harten doet verzachten, verenigt en verzoent, en hoop doet herleven. Ik denk dat het geen toeval is dat Kerstmis meestal met geliefden wordt gevierd. Juist met Kerstmis, voor dit Godskind dat in de armen van zijn moeder slaapt, herontdekken we de kracht die zelfs onze fragiele lichamen hebben om aan elkaar over te brengen wat het meest wezenlijk is, door het uitwisselen van dat ene woord dat werkelijk bevrijdt: er wordt van je gehouden. Don Giussani zei dat “we naar het gezin moeten kijken als het meest treffende voorbeeld van de Menswording”.

Door de ogenschijnlijke kleinheid van onze mensheid heen blijft de warmte van Gods gezelschap ons leven bereiken: een vader, moeder, broer, vriend. Dante zinspeelt op dit alles in zijn eigen woorden in het XXXe Canto van het Vagevuur:

'k Zag menigmaal bij 't krieken van de morgen,
als 't Oosten blonk in roze-rode kleuren
en elders zich de lucht reeds helder toonde,

het zon-gelaat omsluierd opwaarts rijzen,
zodat ik door het tempren van de dampen
geruime tijd z'n aanblik kon verduren (**)

Net zoals de verblindende intensiteit van het zonlicht draaglijk wordt voor het oog bij zonsopgang, dankzij de 'dampen' die het op dat uur 'temperen', zo wordt goddelijke liefde grijpbaar, waarneembaar, door het 'roze-rode' van ons vlees - dat wil zeggen, door menselijk gezelschap. Er is geen aankondiging die paradoxaler en tegelijkertijd redelijker is. En ik merk dat ik met nederige dankbaarheid, samen met vele andere vrienden, zeg dat dit gezelschap geleid door de Paus, de Kerk, “mijn thuis is”. Met het verlangen om het ruimte te geven en het aan iedereen aan te bieden.

* Succesvolle Italiaanse singer, songwriter, rapper, record producer en DJ.

** vertaling: Christinus Kops - Dantes's Goddelijke Komedie. Deel 2. Het vagevuur, Zang XXX, 22-27, Uitgeverij De Torentrans, Utrecht, 1929