Tijdens de recente geestelijke oefeningen van de Fraterniteit werden we allemaal getroffen door het nieuws van het plotselinge overlijden van Elsi, de verantwoordelijke van de beweging in El Salvador. Het nieuws werd gedeeld door bisschop Giovanni Paccosi, zichtbaar ontroerd ook vanwege de vriendschap die hem altijd met haar en de vele vrienden in Latijns-Amerika had verbonden. Maar wie was deze vrouw? Wat deed ze, hoe ontmoette ze CL? We vroegen het haar vrienden. Dit artikel is het resultaat van wat Claudia, Brenda, Carlos, Ingrid, Neris, pater Gustavo en vele anderen die een herinnering aan haar met ons wilden delen ons vertelden. Zoals haar broer Neris, die haar voor het eerst in contact bracht met het charisma van CL: “Elsi was verliefd geworden op de beweging ; ze had het diep begrepen. Ze was gefascineerd door de christelijke vriendschap die daar ervaren kon worden.” Laten we daar beginnen.

Het verhaal van Elsi Arias Valladares vertellen betekent ook de geschiedenis van de beweging in El Salvador documenteren, dit kleine Midden-Amerikaanse land dat uitkijkt over de Stille Oceaan en grenst aan Honduras en Guatemala. Het is een arm land met een lange geschiedenis van militaire staatsgrepen en burgeroorlogen, veel emigratie en wijdverspreide armoede. Elsi werd er in 1979 geboren in een groot gezin. Ze had een zwakke gezondheid maar een uitgesproken talent voor wiskunde (waardoor ze als boekhouder voor verschillende NGO's zou gaan werken). Ze studeerde met succes en ondanks haar fysieke zwakte - deels veroorzaakt door een nierafwijking die veel problemen veroorzaakte - schreef ze zich in voor de universiteit. Degenen die haar kennen beschrijven haar als een gereserveerde jonge vrouw, rustig, zeer volwassen en nadenkend. Maar rond die tijd, in 2006, gebeurde er iets nieuws.

Dat jaar arriveerde Carlos 'Charly' Fernandez, een jonge man uit CL die voor de Spaanse NGO Cesal werkte, in het land. Hij zou in dat gebied een project opstarten en met enige vrees verliet hij Spanje en zijn vrienden voor dit nieuwe avontuur. Hij vertelt: “De eerste gezichten die ik zag toen ik aankwam, waren die van mijn collega in Honduras, José Parmo, en Neris, Elsi's broer. Hij werkte bij de plaatselijke Caritas en via hem ontdekte ik dat er een beweging bestond, 'Puntos Corazon', die veel gemeen had met Gemeenschap en Bevrijding. We begonnen al snel samen te werken. Ze werkten in een zeer gecompliceerde en gewelddadige gemeenschap en vroegen me of ik wilde proberen een School van de Gemeenschap voor jongeren te leiden. Ik herinner me de eerste keer nog goed: Ik had Het religieuze zintuig bij me, ik kende niemand en ik denk niet dat veel mensen naar me luisterden. Maar onder hen was Elsi, de jongere zus van Neris. Ze begon me veel vragen te stellen en we praatten lang tot ze vroeg of ze nog een keer mocht komen. Het verhaal van wat de eerste CL-gemeenschap in El Salvador zou worden begon vanuit haar nieuwsgierigheid. Ze vergezelde me overal, altijd met haar vragen, haar gevoel voor humor, haar verlangen om don Giussani beter te leren kennen. Ik herinner me de eerste Geestelijke Oefeningen die we bijwoonden in Honduras. Ze had net een zeer zware nieroperatie ondergaan maar ze stond erop om koste wat het kost mee te gaan. De reis was zwaar: de hobbelige wegen waren pijnlijk voor haar omdat ze nog herstellende was. Toch was ze enthousiast over dat avontuur en de nieuwe vrienden die ze zou ontmoeten. Onze vriendschap verdiepte zich in de loop der jaren. Via haar leerde ik mijn vrouw kennen en zelfs onze vier kinderen hebben altijd naar haar gekeken als referentiepunt, tot haar laatste dag. De nacht voor haar operatie en haar dood stuurde ze mijn vrouw een foto van haar lachend in haar ziekenhuisjurk. Ze gaf zich helemaal over aan het plan van God; dat zei ze zo vaak in de weken daarvoor. Haar hele leven was zo. Ik zag het in de ernst waarmee ze haar werk deed - we waren collega's bij Cesal - maar ook in een delicaat moment. Het was toen mijn familie en ik, na 13 jaar daar te hebben gewoond, El Salvador voorgoed verlieten en terugkeerden naar Madrid. Het was vanzelfsprekend dat Elsi het stokje zou overnemen en de CL-ervaring zou voortzetten.” Ze deed dit met veel zorg voor de kleine CL gemeenschappen in buurlanden zoals Honduras en Guatemala, waar Ingrid woont. Als we haar vragen om te vertellen over haar vriendschap met Elsi, heeft ze veel te vertellen.

De nacht voor haar operatie en haar dood stuurde ze mijn vrouw een foto van haar glimlachend in haar ziekenhuisjurk. Ze gaf zich helemaal over aan het plan van God

“Ze was een van de eersten die me verwelkomde. Ze keek me aan met een blik vol liefde, dezelfde liefde waarmee ze zelf was bekeken en nu aan mij doorgaf.” Ingrid bezocht Elsi vaak in El Salvador en Elsi bezocht op haar beurt Guatemala, vaak vergezeld door haar moeder, Doña Benicia. Elke woensdagavond - na de School van de Gemeenschap - belden de twee vriendinnen elkaar over de grens om notities te vergelijken. De telefoongesprekken veranderden in lange gesprekken tot laat in de avond, nooit oppervlakkig en altijd gedreven door het verlangen om dieper op hun geloof in te gaan. Ze verborg dat geloof nooit, zoals een van haar collega's vertelt: “Ze verborg haar geloof nooit voor ons, ze verborg nooit wie ze was. Ook al botsten we vaak toen we samenwerkten, aan het eind van de dag bewonderde ik haar. Ze leefde met zo'n oprechte vrijheid en geduld dat ook ik verlangde naar diezelfde kalmte waarmee ze alles tegemoet trad. Terwijl wij ons lieten overweldigen door de stress van de dag, leerde zij ons om geduldig te accepteren wat God ons voorschotelt.” Claudia, door haar vrienden 'la Chinita' genoemd, weet dit maar al te goed. Ze is getrouwd met Emilio en is een van Elsi's beste vriendinnen.

“We ontmoetten elkaar in 2007 op de universiteit van El Salvador. Ze had gezondheidsproblemen, maar nadat we CL hadden ontmoet merkten we allemaal een verandering in haar op. Het was alsof ze alles vanuit een nieuw perspectief zag, waardoor ze tot leven kwam. Dat jaar nodigde ze me uit voor het kerstdiner dat door de beweging werd georganiseerd. Ik ging niet. Ik zei haar dat ik het het volgende jaar opnieuw zou proberen, in de veronderstelling dat ze het zou vergeten. Dat deed ze niet. Langzaamaan realiseerde ik me dat ze er echt om gaf het goede dat ze had gevonden met mij te delen, omdat ze wist dat het ook goed voor mij zou zijn. Dus ging ik naar de School van de Gemeenschap: de eerste keer begreep ik het niet, maar ik voelde dat dit gezelschap de plek voor mij was. De Heer maakte Zichzelf aanwezig door Elsi. Vele jaren lang trokken we samen op, vol verlangen om onze roeping te ontdekken. We deelden diners, reizen, gesprekken, vakanties, spirituele oefeningen, bruiloften - maar ook dagen van pijn en strijd. Met haar, met Emilio, en later Carlos Brenda, groeide de gemeenschap in de zekerheid dat ons leven Christus is.” Elsi was daar ook zeker van - zo zeker zelfs dat ze haar vriendin schreef... “Hij koos jou, en je weet dat we gelukkiger zijn als we inzien hoeveel meer we Hem nodig hebben, want Hij is alles. Hij heeft alles geschapen, Hij doet alles, Hij genereert jou op elk moment, mijn vriendin. Hij is een Vader die zoveel van je houdt dat Hij zijn leven voor je heeft gegeven.”

Onze vriendschap was kort, maar had de horizon van de eeuwigheid, want een echte vriendschap wordt niet afgemeten aan hoe lang hij duurt, maar aan de waarheid die hij in zich draagt.

Deze woorden zeggen veel over de diepgang van Elsi, die zo gehecht was aan Jezus dat ze haar leven in maagdelijkheid aan Hem wilde geven. Deze keer is het pater Gustavo die spreekt: “Onze vriendschap was kort, maar had de horizon van de eeuwigheid, want een echte vriendschap wordt niet afgemeten aan hoe lang hij duurt, maar aan de waarheid die hij in zich draagt. Vorig jaar ontmoetten we elkaar voor het eerst tijdens de internationale bijeenkomst van verantwoordelijken van CL. Tijdens een bergwandeling, na een kort gesprek over haar werk, vroeg ik haar wat ze echt wilde doen. Ze was getroffen door deze vraag en begon met me te praten over haar verlangen om haar hele leven aan Christus te geven in de vorm van maagdelijkheid - iets waar ze al heel lang over nadacht en wat ze zelfs dieper had onderzocht maar nooit duidelijk had gedefinieerd. Ze vertelde me dat ze erover had nagedacht tijdens de beklimming (we waren gevraagd om in stilte te wandelen) en dat mijn vraag haar had verrast omdat het voelde alsof die niet van mij kwam maar van Christus zelf. Diezelfde avond vroeg en kreeg ze toestemming om toe te treden tot de Fraterniteit van Sint Jozef.”

Het afgelopen jaar was pater Gustavo een bevoorrechte waarnemer van deze nieuwe fase van bloei in Elsi's leven. “Als je naar haar keek kon je het handelen van Christus zien als iets levends, vleesgeworden, dat niet alleen Elsi zelf veranderde, maar ook een groot deel van de werkelijkheid om haar heen. Op een dag vertelde ze me bijvoorbeeld over een gesprek dat ze had met haar tandarts, die na een gesprek met haar de mogelijkheid begon te overwegen om terug te keren naar de kerk.

Elsi was een bescheiden, eenvoudig en toch diepzinnig persoon. Ik was getroffen door de weg die ze aflegde, niet alleen wat haar roeping betreft, maar ook wat ze de groei van haar bewustzijn van de betekenis van armoede noemde.” In de afgelopen maanden ging haar werk achteruit, net als haar gezondheid. De NGO waar ze werkte, ontdaan van USAID-financiering, ontsloeg het grootste deel van haar personeel en het verlies van haar baan zou ook hebben betekend dat ze haar behandelingen niet meer had kunnen betalen.

Maar zelfs dat laatste stuk werd nog een kans voor Elsi om haar vriendschap met Christus te verdiepen. Zoals ze kort voor haar dood aan pater Gustavo schreef: “Ik moest begrijpen dat mijn eenzaamheid betekenis had, dat ik niet alleen was omdat ik dat wilde, maar omdat God iets groters voor mijn leven had gekozen. Daarom ervaar ik nu grote vreugde, omdat God wist hoe hij op me moest wachten en me door concrete gezichten moest begeleiden.”