“Beter de handen dan de wil gebonden”, schreef de Oostenrijker Franz Jägerstätter op 9 augustus 1943 kort voor zijn executie door de nazi's. Hij had om gewetensredenen geweigerd Hitler te volgen. Als christen kon hij geen deel uitmaken van diens misdadige gruweldaden. De Rhein-Meeting 2025 wil zich inzetten voor dergelijke “pogingen om in waarheid te leven”: getuigen voor menselijke waardigheid en vrijheid, of dat nu in Oost-Europa is, in de Arabische wereld of midden in onze westerse samenleving.

Maar wat betekent “leven in waarheid”? De Tsjechische toneelschrijver, mensenrechtenactivist en politicus Václav Havel (1936-2011) wijdde een boek aan deze vraag, waaraan de titel van de Rhein-Meeting van dit jaar is ontleend. 50 jaar geleden beschreef Havel het communistische Oost-Europa al als een “posttotalitair systeem”. Voor hem ging het zelfs in het Westen “niet meer om het probleem van een politieke lijn of programma: het gaat om het probleem van het leven”; dat mensen “weer verantwoordelijkheid voor zichzelf nemen.” Het meest interessante aan verantwoordelijkheid is “dat we het hier en nu moeten accepteren en begrijpen, op de plaats in ruimte en tijd waar het lot ons heeft geplaatst”.

Bij de Rhein-Meeting gaat het er niet om de crisis verder te analyseren maar om getuigenissen te laten horen van mensen die deze verantwoordelijkheid onder ogen hebben gezien. Een van hen is Franz Jägerstätter, die in 2007 zalig werd verklaard. Biografe Erna Putz zal spreken over het leven van Jägerstätter en de betekenis ervan voor het heden. De Oostenrijkse theologe en politicologe stond tientallen jaren in nauw contact met zijn vrouw Franziska, die in 2013 overleed.

De mensenrechtenorganisatie Memorial International zet zich in om de talloze slachtoffers van de Sovjetdictatuur te herdenken. De organisatie werd in 1989 opgericht na de ineenstorting van de Sovjet-Unie en kreeg in 2022 de Nobelprijs voor de Vrede. In datzelfde jaar werd de organisatie verboden door de Russische autoriteiten. Memorial wil in het reine komen met de politieke tirannie, pleit voor de naleving van de mensenrechten en bekommert zich om de overlevenden. Irina Scherbakowa, voorzitster van de opvolger-organisatie “Future Memorial”, zal tijdens de Rhein-Meeting verslag doen van haar werk en ervaringen, niet in de laatste plaats tegen de achtergrond van de oorlogen in Tsjetsjenië en Oekraïne.

Religie kan ook ideologische, totalitaire trekken aannemen, zoals het geval is bij de fundamentalistische islam. Tot op de dag van vandaag betalen veel mensen uit de Arabische wereld een hoge prijs voor hun bekering tot het christendom, van eenvoudige vormen van discriminatie tot gewelddadige vervolging. Niet alleen in hun thuislanden, maar zelfs als vluchtelingen op zoek naar bescherming in West-Europa.

Wat beweegt bekeerlingen om zulke offers te brengen? Welke betekenis kan hun getuigenis hebben voor ons leven? Anna Maria Jalalifar en Manuel Bagdhi, die zich in Wenen ontfermen over voormalige moslims die worden lastiggevallen en vervolgd vanwege hun bekering tot het christendom, willen hierover praten.

Maar hoe kunnen mensen erin slagen om volledig in de waarheid te leven? Massimo Camisasca, een Italiaanse ordegeestelijke en emeritus bisschop van Reggio Emilia-Guastalla, wil deze vraag onderzoeken aan de hand van het levensgetuigenis van don Luigi Giussani. Hij wordt beschouwd als een expert op het gebied van Giussani's gedachten en werk.

De Italiaanse priester en theoloog, die in 2005 overleed, probeerde een begrip van het christendom te ontwikkelen dat de vragen en zorgen van de moderne mens aannam - vrij van de lagen van burgerlijke starheid en moralisme. Vandaag de dag volgen wereldwijd meer dan 150.000 leden van de kerkelijke beweging Comunione e Liberazione / Gemeenschap en Bevrijding zijn voorbeeld.

Het uitgangspunt van Giussani's denken is “het religieuze zintuig”, de diepe menselijke behoefte aan geluk, liefde en vervulling als de echte drijfveer van het leven. Hij ontdekte dit verlangen zowel in belangrijke dichters als in de drijfveren van de studentenopstand van 1968 en in zijn vriendschappen met vertegenwoordigers van andere religieuze gemeenschappen.

Programma Rhein-Meeting 2025