Het verloren Europa
De Europese Unie maakt een moeilijke fase door die begon met de recente financiële crises en vervolgens werd geaccentueerd door de pandemie en de toenemende wereldwijde concurrentie. Het gebrek aan rechtvaardige groei onder de lidstaten ondermijnt haar gezag, terwijl aanhoudende conflicten haar stabiliteit bedreigen. De vragen over de rol van de EU, haar identiteit en de belangrijkste openstaande kwesties (waaronder: energietransitie en duurzaamheid, geboortecijfer, welvaart en immigratie, belastingharmonisatie tussen lidstaten, buitenlands beleid en defensie, ethische kwesties en technologie, democratisch tekort van instellingen) raken het dagelijks leven van het hele economische en sociale systeem: van bedrijven tot individuele burgers. Maar het zou abstract zijn om ze aan te pakken zonder uit te gaan van de urgentie die vandaag de dag het hele project in gevaar dreigt te brengen.

De urgentie van vrede
De ernstige gewapende conflicten die zijn uitgebroken aan de grenzen van Europa stellen de toekomst van het Europese experiment op de proef. Alle inspanningen moeten gericht zijn op het streven naar vrede. Het is nuttig om terug te kijken naar de oorsprong: de kern van het Europese project was niet de economie - nu overheersend - maar de mogelijkheid om een stabiele en duurzame vrede op te bouwen. De samenwerking tussen de overwinnende en overwonnen landen van de Tweede Wereldoorlog was doorslaggevend om de basis te leggen voor een gemeenschappelijke toekomst zonder conflicten, en de economie bleek het concrete middel om dit te bereiken. Helaas is wat slechts een middel had moeten zijn het doel geworden.
Het uitbreken van nieuwe oorlogen en de wedloop naar herbewapening maakt nu iedereen op tragische wijze duidelijk welk risico we lopen: als de oorlog zich uitbreidt, zullen we getuige zijn van de definitieve en onherroepelijke mislukking van het project van de Unie, waardoor de toekomst van de hele menselijke familie wordt bedreigd, zoals paus Franciscus steeds herhaalt. Zelfs het accepteren van deze hypothese als mogelijk of zelfs waarschijnlijk is in tegenspraak met het ideale fundament waarop Europa is gebouwd.

Een Europa van de volkeren voor echte democratie
Om de volkeren van Europa een toekomst van vrede en solidariteit te geven, gingen de grondleggers uit van het concept van de persoon als 'relatie'. In de loop der tijd is dit vervangen door het meer abstracte concept van het 'individu', geatomiseerd en gefragmenteerd, steeds angstiger en gemakkelijk te manipuleren. Dit laat ruimte voor een steeds 'intelligentere' technologische macht of voor de macht van technocratische organen die de vrije democratische dynamiek vervangen.
We moeten een concept van substantiële democratie terugvinden, dat zich vertaalt in het nemen van concrete verantwoordelijkheid voor het algemeen welzijn. In deze richting lijkt het officiële motto van de Unie, "Eenheid in verscheidenheid", veelbetekenend, verwijzend naar een Europa van de volkeren dat in staat is de bijzonderheden van elke lidstaat te respecteren en te waarderen. Daarentegen zijn we getuige van gevaarlijke ingrepen van de kant van de Europese instellingen die de tradities, culturen en economieën van de individuele volkeren dreigen te schaden.
Paus Franciscus sprak over "een Europa dat de verschillende culturen waaruit het is samengesteld, zijn enorme rijkdom aan tradities, talen en identiteiten, die het resultaat zijn van zijn volkeren en hun geschiedenis, ten volle waardeert; en dat tegelijkertijd in staat is om er met zijn instellingen en zijn politieke en culturele initiatieven voor te zorgen dat dit zeer rijke mozaïek samenhangende figuren vormt" (2023).

Het technologische front
In een tijd waarin alle hoop uitsluitend gevestigd is op technologische vooruitgang, zijn de weinigen die data en technologie beheersen in staat om de economie en financiën en daarmee regeringen en instellingen te beïnvloeden.
Technologische ontwikkeling is cruciaal voor de toekomst van Europa en daarom moeten we doorgaan op de weg die is uitgestippeld door de EU AI Act. Een pakket regels dat voor het eerst op een systematische manier probeert een zeer concurrerende maar slecht gereguleerde sector weer in balans te brengen. Het is ook noodzakelijk om te investeren in adequate professionele training om bedrijven in staat te stellen de enorme uitdagingen van kunstmatige intelligentie en digitale transformatie aan te gaan.

In een dergelijk scenario is het van cruciaal belang dat bij de Europese verkiezingen van 8-9 juni 2024 (in Nederland 6 juni) politieke voorstellen en kandidaten worden gesteund die in de eerste plaats een ideale horizon voor ogen hebben die concreet gericht is op het algemeen welzijn van Europa, te beginnen met een onwrikbare inzet voor vrede tussen alle volkeren en de waardigheid en vrijheid van elke persoon.

Om de woorden van paus Franciscus aan te halen: "Het geleidelijke en geduldige werk om een verenigd Europa op te bouwen, in gebieden die eerst bijzonder en daarna steeds algemener waren, wat heeft het als inspiratiebron gehad? Welk ideaal, anders dan dat van het creëren van een ruimte waar mensen in vrijheid, rechtvaardigheid en vrede kunnen leven, met respect voor elkaar in verscheidenheid? Vandaag wordt dit project op de proef gesteld in een geglobaliseerde wereld, maar het kan nieuw leven worden ingeblazen door uit te gaan van de oorspronkelijke inspiratie, die relevanter en vruchtbaarder is dan ooit, niet alleen voor Europa, maar voor de hele menselijke familie" (2023).

Compagnia delle Opere

Compagnia delle Opere, opgericht in 1986, is een netwerk van bedrijven en NGO’s dat is gericht op de valorisatie van ondernemen en solidariteit in het voetspoor van de Sociale leer van de Kerk. Zie ook Dimensies van de christelijke ervaring, onder het kopje [Personen en werken].