“Als we niet zoeken naar het wezenlijke, waar zoeken we dan naar?” De dramatische dialoog uit The Passenger van Cormac McCarthy drukt uit hoe duizelingwekkend het is om te proberen de confrontatie aan te gaan met de diepste vragen van het leven. En dit is precies waar de Meeting voor Vriendschap tussen Volkeren 2024 in Rimini, die precies deze vraag als titel heeft, over gaat. We spraken met Bernhard Scholz, sinds 2020 voorzitter van de Meeting, om erachter te komen hoe en door welke persoonlijkheden deze zoektocht, die raakt aan alle gebieden van het bestaan, van economie tot onderwijs, van oorlog tot culturele uitdagingen tot de broodnodige dialoog, tot uiting komt op de Meeting. Dit is wat hij ons vertelde.

Waar komt de titel van de Meeting vandaan en waarom deze urgentie om ons te richten op de essentie?
In deze tijd van “epochale verandering”, zoals paus Franciscus het heeft omschreven, met al zijn culturele, sociale en politieke veranderingen, met de vele onbekenden en een toenemend wereldwijd conflict, leek het ons gepast om de provocerende vraag van de Amerikaanse schrijver Cormac McCarthy over het “essentiële” op te pakken. Het is een uitnodiging om niet weg te lopen voor de provocaties van het leven door te vluchten in berusting of onverschilligheid, in ideologie of geweld als doel op zich. In plaats daarvan is het een uitnodiging om het wezenlijke te herontdekken dat ons in staat stelt de werkelijkheid onder ogen te zien zoals die zich aandient. Dit betekent niet dat we ons moeten beperken tot het absolute minimum, maar dat we het leven in vrijheid en verantwoordelijkheid tegemoet moeten treden, een vervuld leven, een vruchtbaar sociaal leven in solidariteit. Voor christenen valt dit zeker samen met het erkennen van de aanwezigheid van God, die de zin van alles en de bestemming van ieder mens is. Het geloof stelt ons in staat de werkelijkheid als een gegeven te ervaren en stelt ons in staat God lief te hebben “in alles en boven alles”, zoals de liturgie zegt. Een essentie die openstaat voor alles en iedereen en die ernaar streeft te herkennen wat waar en mooi is en dus wat essentieel is in alles. In de tentoonstellingen over Franz en Franziska Jägerstätter, Alcide de Gasperi en Enzo Piccinini wordt dit op heel verschillende manieren duidelijk. De theatervoorstelling bij de opening van de Meeting “Wie ben jij? De uitdaging van Jeruzalem”, gebaseerd op een autobiografisch verhaal van de grote schrijver Eric-Emmanuel Schmitt, zal ook een gelegenheid zijn om dit perspectief beter te begrijpen. We zullen ook de heilige Franciscus gedenken, die een meer dan radicale essentie beleefde en juist daarom elk detail van de schepping kon waarderen en in grenzeloze broederschap kon leven.

Hoe zal deze zoektocht naar het wezenlijke vorm krijgen tijdens deze 2024 Meeting?
We zullen ons bezighouden met veel onderwerpen die direct of indirect ons dagelijks leven beïnvloeden: de grote geopolitieke omwentelingen, kunstmatige intelligentie, veranderingen in de economie en technologie, zorg voor het leven van het begin tot het einde, werk en de betekenis ervan, migratie, rechtvaardigheid... In dit alles zal de centrale vraag altijd de zoektocht zijn naar dat punt, dat criterium, die ervaring die ons in staat stelt iets nieuws, beters, passenders te bouwen. Ik zal twee voorbeelden geven. Een cruciale kwestie voor de toekomst - en we zullen het hier in verschillende panels over hebben - is zeker het onderwijs en de opleiding van jongeren. We weten heel goed hoe belangrijk en onmisbaar onderwijs, de bekwaamheid van leraren, de organisatie van scholen, beroepsopleidingen en universiteiten zijn. Maar we weten net zo goed dat al deze aspecten alleen echt nuttig zijn als er een pedagogische passie is die het welzijn van jongeren zoekt en hen kan begeleiden bij het ontdekken van zichzelf en de wereld met een aanbod van betekenis. Of laten we denken aan de economie, een ander centraal thema van de Meeting: er zijn talloze factoren die nodig zijn om de economie te laten functioneren, maar alleen een benadering die alle factoren laat convergeren naar het algemeen belang, vergezeld van een constante herziening van deze convergentie, stelt de economie in staat om ten dienste te staan van het algemeen welzijn. Zonder deze essentie, die in staat is om elk aspect op de meest geschikte manier te verbeteren, dreigt de economie verarming, egoïsme en ongelijkheid aan te wakkeren. We zouden ook kunnen zeggen dat het essentiële altijd op de een of andere manier verbonden is met de oorsprong en het doel van ons engagement, van onze initiatieven.

Een ander onderwerp dat de deelnemers aan de Meeting altijd na aan het hart ligt is vrede.
De centrale vraag is: waar kan vrede vandaan komen? Het lijdt geen twijfel dat diplomatieke en politieke inspanningen nodig zijn om de wapens het zwijgen op te leggen, en daar zullen we het in Rimini ook over hebben. Maar dat is niet genoeg: waar geen echte verzoening is zullen conflicten vroeg of laat weer oplaaien. De beslissende factor is wat ons in staat stelt om haat en wrok te overwinnen en positieve relaties tussen mensen en naties op te bouwen of te herstellen. Uit Oekraïne en Rusland, maar ook uit Israël en Palestina, zullen we veel getuigenissen horen van mensen die echt om vrede geven en die erin slagen om vrede te leven te midden van militaire conflicten. Echte scheuten van vrede in een winter van haat. Laten we niet vergeten dat de Europese landen na wrede oorlogen ook verenigd werden dankzij mensen als Alcide de Gasperi, over wie, zoals ik al zei, ter gelegenheid van zijn 70e sterfdag een tentoonstelling zal worden gehouden die documenteert hoe het geloof de ware bron van zijn politieke actie was, net als voor Adenauer en Schuman. De Meeting zal ook belangrijke momenten van interreligieuze dialoog bevatten, wat essentieel is voor een broederlijke en vruchtbare coëxistentie tussen verschillende religies, niet in de laatste plaats om te proberen de wijdverspreide politieke instrumentalisering van religies, een van de meest beschamende kwaden van de mensheid, te overwinnen.

In de afgelopen weken lijken de moordpoging op Trump, de polarisatie en de aanzwellende haat op de sociale media deze goede voorbeelden echter te verdoezelen. Wat is de positieve hypothese waarop de Meeting in Rimini is gebaseerd, wat is haar kracht?
De gebeurtenissen in de Verenigde Staten, maar ik denk ook aan andere verschijnselen in Europa, hebben opnieuw duidelijk gemaakt hoe kwetsbaar onze democratieën zijn geworden. De oorzaken zijn divers. Veel van de problemen die zich voordoen zijn zeer complex en daarom moeilijk te begrijpen. We worden dagelijks overspoeld met een tsunami aan informatie en toch kunnen we ons nauwelijks een beeld vormen van wat er aan de hand is. Dit is een van de redenen voor het groeiende wantrouwen dat steeds meer samenzweringstheorieën of ideologische bekrompenheid voedt, wat op zijn beurt polarisatie in de hand werkt. Deze dynamiek wordt versterkt door sociale problemen en groeiende ongelijkheid, waardoor veel mensen zich gemarginaliseerd, onbegrepen en in de steek gelaten voelen door de zogenaamde elites.

Tijdens de Meeting zullen we juist de kwestie van ongelijkheid vanuit economisch en sociaal-politiek oogpunt bespreken met internationale experts, we zullen ons richten op gezondheidssystemen, die het steeds moeilijker krijgen, en we zullen tal van ervaringen met integratie op zowel sociaal als ondernemersniveau in verschillende tentoonstellingen belichten. Om de reeds genoemde redenen zullen we ook kijken naar de wereld van de media om na te denken over de invloed ervan op de samenleving en relaties. De Meeting zelf, in al haar vormen, is een plaats van ontmoeting en uitwisseling, van ontmoeting en verdieping van de nodige kennis, een plaats die door haar aard zelf bijdraagt tot het creëren van een creatieve socialiteit die in staat is polarisatie te overwinnen en ontmoetingen in wederzijds respect te bevorderen. Dit karakter van de Meeting is zeker verbonden met het feit dat het geboren is uit een geloofservaring en elk jaar opnieuw geboren wordt uit een geloofservaring. Dit feit verenigt duizenden mensen op een symfonische manier.